نگاهی به انجمن

اولین قضیه‌ای که باید روشن شود این است که انجمن متعلق به چه کسانی است و حیطه سرویس دادن انجمن چیست؟ آیا این انجمن متعلق به اعضای فعال است؟ متعلق به کسانی است که کارت عضویت دارند؟ متعلق است به کسانی که زمانی کارت عضویت گرفته‌اند و دیگر تمدید نکرده‌اند؟ متعلق به کسانی است که در انجمن فعال بوده‌اند اما رسما به عضویت انجمن در نیامده‌اند؟ آیا متعلق است به همه دانش‌آموختگان مدارس سمپاد یزد؟ آیا انجمن متعلق است به همه دانش‌آموزان و دانش‌آموختگان سمپاد یزد؟
پاسخ واضح و روشن به این سوال که خدمات انجمن چیست و این خدمات به کدام گروه فوق (یا سایر گروه‌ها) تعلق می‌گیرد می‌تواند راه‌گشای تصمیم‌گیری در مورد مقدار فعالیت‌های انجمن باشد.

از نظر قانونی انجمن سمپاد و کلیه مسولیت‌های حقوقی و قانونی ناشی از فعالیت‌هایش بر عهده هیات امنا انجمن می‌باشد.
هیات امنا اختیار انتخاب هیات مدیره را به اعضای رسمی انجمن که شرایط خاص (حداقل دو سال از فارغ‌التحصیلی آنها گذشته باشد و ۳ ماه از عضویت‌شان در انجمن) واگذار کرده است. و البته این موضوع رافع مسولیت هیات امنا نیست.

در حال حاضر تعداد افرادی که به عضویت رسمی انجمن در آمده‌اند و کارت عضویت گرفته‌اند، کمتر از ۱۵۰ نفر از حدود ۱۵۰۰ نفر سمپادی یزد است. این بدان معنی است که انجمن تنها می‌تواند داعیه نمایندگی از فقط ۱۰ درصد از سمپادی‌ها را داشته باشد.
از این تعداد اعضای رسمی انجمن، تعداد اندکی (شاید کمتر از ۳۰ درصد) به صورت فعال در برنامه‌های انجمن شرکت می‌کنند. گروهی از این افراد (کمتر از ۳۰٪) تنها شرکت‌کننده در برنامه‌های انجمن هستند و بقیه در صورتی که به طور مستقیم برای همکاری در انجام فعالیتی دعوت شوند، تمایل دارند که همکاری کنند.

از این تعداد جمع بسیار کوچکی (شاید کمتر از ۱۵ نفر) در سیاست‌گذاری‌های فعالیت‌های انجمن تاثیرگذارند و به صورت جدی پیگیر بحث‌های انجمن هستند.

در این میان تنها یک نفر به صورت حرفه‌ای به فعالیت در انجمن مشغول است و بقیه افراد به صورت داوطلبانه و کمتر از ۳ ساعت در هفته برای پیگری فعالیت‌های انجمن زمان صرف می‌کنند.

از سوی دیگر، در خارج از انجمن تلاش شده است که انجمن به عنوان نماینده همه سمپادی‌های یزد معرفی شود. این به این معنی است که باید فعالیت‌هایی که انجام می‌شود در حد و اندازه‌های بسیار بزرگ باشد.

هدف انجمن ایجاد بستری برای هم‌افزایی سمپادی‌ها و افزایش شادی آنها تعریف شده است. برای ایجاد هم‌افزایی ایجاد ارتباط بین اعضا انجمن از ضروریات است. ایجاد ارتباط بین سمپادی‌ها نیاز به انرژی اولیه زیاد و داشتن بانک اطلاعات به روز و مطمئن از سمپادی‌ها دارد. در کنار آن برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های مشترک الزامی است.

از سوی دیگر با توجه به سیاست‌ها دولت و تاثیرات آن، مفهوم سمپاد و سمپادی در حال ضعیف شدن است.

اما به طور کلی برای آنکه یک سیستم انجمنی بتواند برنامه‌های خود را اجرایی کند، لازم است اعضای آن نسبت به انجمن احساس تعلق کنند. متاسفانه احساس تعلق و علقه نسبت به انجمن سمپاد بسیار پایین است. شاید یکی از دلایل آن توانمند بودن تک تک اعضا و عدم احساس نیاز به عضویت در یک گروه قدرتمند برای پیشبرد اهداف خود می‌باشد.

نکته‌ای که نباید فراموش شود نبودن طیف بزرگی از اعضای بالقوه در یزد و مهاجرت موقت یا دائمی آنها به شهرهای دیگر بخصوص تهران، است. توجه به این نکته لزوم گسترش حیطه فعالیت‌های انجمن به خارج از یزد را تقویت می‌کند.

یکی دیگر از مشکلات انجمن‌ها نداشتن روحیه کار داوطلبانه است. به علت پایین آمدن میزان سرمایه اجتماعی در ایران افراد تمایلی به همکاری و کمک به یکدیگر ندارند و نقش گروه‌های اجتماعی در مقابل اشخاص به مقدار زیادی کاهش یافته است. این امر کاهش تمایل به شرکت فعال در کارهای انجمنی را باعث شده است. و دیدگاه افراد را به جای منافع بلند مدت جامعه به منافع کوتاه مدت شخصی تغییر داده است.

مشکل دیگر افزایش فشار دولت بر انجمن‌های غیردولتی و محدود کردن فعالیت‌های جمعی آنهاست. این امر باعث شده است که امکان تبلیغ فعالیت‌های دسته‌جمعی به شدت محدود شود و فعالیت‌های دسته جمعی که تقویت کننده حس همبستگی میان اعضا می‌باشد عملا به جمع‌های کوچکتر تبدیل شود.

این‌ها همه گوشه‌هایی از مشکلات بر سر راه توسعه انجمن سمپاد است. چه راه‌کارهایی می‌توان در پیش گرفت تا بر این مشکلات غلبه پیدا کرد؟

یکی از راه‌کارها می‌تواند درگیر کردن بیشتر همه اعضای رسمی انجمن در روند انجام کارها و تصمیم‌گیری‌ها باشد. این امر بدون دادن اطلاعات از روند انجام کارها و داشتن راهکارهای واضح میسر نیست. در این زمینه تهیه دستورالعمل فعالیت و همکاری گروه‌ها با انجمن یک قدم مثبت بوده است. اما باید با تبلیغات به شکل‌گیری این گروه‌ها سرعت بخشید. در حقیقت باید به جایی برسیم که استفاده از انجمن به گزینه اول برای انجام کارهای گروهی در بین سمپادی‌ها تبدیل شود. البته می‌توان برای بخشی از خدماتی که انجمن برای گروه‌های سمپادی انجام می‌دهد هزینه‌های مرتبط را دریافت نمود.

اطلاع‌رسانی به اعضا از وضعیت فعالیت‌هایی که در انجمن یا توسط گروه‌های سمپادی انجام می‌شود، از طریق وب‌سایت انجمن می‌تواند به ایجاد انگیزه برای سایر سمپادی‌ها برای شروع و یا شرکت در فعالیت‌های گروهی کمک کند. یکی از خطرات این است که پس از مدتی فعالیت گروهی، اعضای آن دارای فرهنگ مشترکی می‌شوند که ورود به این جمعیت با فرهنگ خاص برای افراد جدیدی که ممکن است به خود فعالیت علاقه‌مند باشند مشکل باشد. همچنین ممکن است افراد گروه به هر نحوی تمایلی به حضور افراد جدید در گروه خود نداشته باشند.

یکی دیگر از راه‌کارها تقویت فعالیت‌های جمعی است. به عنوان نمونه ارسال پیام کوتاه یادآوری پاتوق‌ها از این گروه است.

از سوی دیگر اگر انجمن بتواند بانک اطلاعات به روز و مطمئنی از توانایی‌ها، موقعیت‌ها و تمایلات سمپادی‌ها داشته باشد (منظور از توانایی‌ها آن بخش از توانایی‌ها و قابلیت‌های افراد است که خودشان تمایل دارند به دیگران عرضه کنند) و بتواند با استفاده از این اطلاعات به اعضا کمک کند، پس از مدتی می‌تواند به عنوان مرجع اطلاعات اعضا تبدیل شود و البته با استفاده از این قابلیت بانک اطلاعات انجمن گسترش پیدا می‌کند. پس از مدتی این سیکل خود تقویت‌کننده خود خواهد شد. البته تا رسیدن به این مرحله زمان و هزینه زیادی بر انجمن تحمیل خواهد شد.

برای تشویق فعالیت بیشتر اعضا در انجمن شاید بتوان سیستم سلسله مراتب واضحی که برای اعضای فعال امتیازات بیشتری در نظر گرفته شود طراحی کرد. واضح بودن بدین منظور مورد نیاز است که اعضای رده پایین‌تر بدانند که در صورت فعالیت در انجمن علاوه بر نفع کلی به رده‌های بالاتر انجمن ارتقاء پیدا خواهند کرد. همچنین افراد رده بالاتر انجمن دارای منزلت بالاتری خواهند بود که توسط سیاست‌های رسمی انجمن پشتیبانی می‌شود.

با توجه به مشکلات مالی انجمن شاید بد نباشد که فعالیت‌های انجمن به فعالیت‌های گروه‌های وابسته محدود شود و وظیفه مدیریت انجمن فقط ایجاد تعامل بین گروه‌ها و افزایش وضوح جریانات و اطلاع‌رسانی در مورد اتفاقات و رویدادها به سمپادی‌ها باشد. همچنین هیچگونه تعهد مالی برای انجمن نباید ایجاد شود. از سوی دیگر با شفاف کردن درآمد‌ها و هزینه‌های انجمن می‌توان انتظار داشت که اعضای فعال کم‌کم نسبت به تامین هزینه‌های انجمن حساس شوند و بتوان بخشی از هزینه‌های انجمن را از طریق کمک‌های اعضا تامین کرد. این عدم تعهد مالی می‌تواند به همه برنامه‌های انجمن از جمله مراسم یازده فروردین تسری پیدا کند. تمام فعالیت‌ها باید به سمت خودگردان شدن حرکت کند و اگر انجمن قرار است خدماتی ارائه کند، این خدمات باید فقط به اعضایی که در تامین بودجه انجمن نقش دارند ارائه شود.

انجام حرکت‌های نمادین مثلا توافق تعدادی از اعضا برای پرداخت مثلا نیم درصد حقوق ماهیانه به صورت هر سه ماه یکبار به انجمن هم می‌تواند باعث ترغیب دیگران به انجام موارد مشابه شود. اگر مثال فوق توسط صد نفر از اعضا توافق و اجرا شود (با فرض درآمد ماهیانه ۲۰۰ هزار تومان) می‌توان انتظار داشت انجمن به منبع درآمد معادل ۱۰۰هزار تومان در ماه دست پیدا کند. بدیهی است که مورد فوق فقط یک مثال بوده و می‌تواند به عنوان پایلوت و شروع از آن استفاده کرد. در پیشبرد این امر سادگی پرداخت کمک به انجمن بسیار مهم است. برای این منظور می‌توان از روش‌هایی همچون پرداخت الکترونیک از طریق سایت انجمن، افتتاح حساب انجمن در بانک‌های مختلف (به منظور آسانی و کم هزینه بودن انتقال پول از طریق دستگاه‌های خودپرداز و اینترنت بانک) و مانند این‌ها استفاده کرد.

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند حس همکاری میان سمپادی‌ها را تقویت کند انجام فعالیت‌های جمعی در محیط اینترنت است. یک نمونه موفق وب‌لاگ گروهی لوتوس است که در حال حاضر با عضویت حدود ۲۱ نفر از سمپادی‌ها فعالیت می‌کند. استفاده از محیط اینترنت به خاطر هزینه پایین و در دسترس بودن و امکان مجتمع شدن و داشتن نمود بیرونی می‌تواند به سرعت گروه‌ها را ایجاد کند و رشد دهد.

همچنین ایجاد یک شبه ارکات برای سمپادی‌ها علاوه بر کمک به تکمیل بانک اطلاعات می‌تواند عرق سمپادی بودن را بین سمپادی‌ها زنده کند و بر تعداد اعضای فعال بیافزاید.

کمک به شکل‌گیری و احیاء گروه‌های سمپادی فعال در مدرسه می‌تواند به ایجاد، رشد و تقویت حس سمپادی‌بودن در بین دانش‌آموزان که اعضای آینده انجمن خواهند بود، مفید باشد. همچنین با فعال شدن این گروه و در نتیجه فعالیت‌های آن، اعضای آینده انجمن داری توان بیشتر و رضایت و شادی بیشتری خواهند بود.

اما انجام هر کدام از این فعالیت‌ها منوط به این است که یا افرادی از اعضای انجمن به صورت خیرخواهانه از وقت خود هزینه کند (که در عمل دیده‌ایم این اتفاق بعید است که بیافتد) یا اینکه اعضا برای راه افتادن چرخ انجمن هزینه کنند (که با شناختی که از اعضای انجمن در این مدت پیدا کرده‌ایم می‌دانیم که این مورد هم اتفاق نخواهد افتاد)

تنها نتیجه‌ای که می‌توانم بگیرم این است که برای مدتی (نامشخص) فعالیت‌های انجمن را محدود کنیم. محدود کردن فعالیت‌ها به این معنی است که هیچ هزینه‌ای نباید توسط انجمن انجام شود و نباید هیچ تعهدی برای انجمن ایجاد شود. کلیه فعالیت‌ها به فعالیت گروه‌های خودگردان انجمن محدود شود. در صورتی که کسی هزینه‌های سایت را متقبل شود (هزینه نگهداری فضا و اسم سایت در سال حدود ۷۰ هزار تومان است)تمام فعالیت‌ها به محیط اینترنت منتقل شود و کار انجمن فقط کسب خبر از اعضا و فعالیت‌های آنها و انتشار آن در بین سمپادی‌ها باشد. این امر بدین دلیل صورت می‌گیرد که هسته اصلی انجمن از هم نپاشد و بتوان پس از مدتی با قوی‌تر شدن بدنه انجمن با گسترش ارتباط بین اعضا، کم شدن فشارهای بیرونی (شاید با تغییر دولت) بار دیگر فعالیت‌های انجمن را توسعه داد.